Wyłonienie stomii wymaga zmiany w zakresie żywienia. Kluczowe jest odpowiednie nawodnienie organizmu, unikanie produktów wzdymających, a także słodyczy i alkoholu. Początkowo nowy sposób odżywiania się może być problematyczny, ale stosując ogólne zasady, łatwo nauczysz się odpowiednio komponować posiłki.
Co to jest stomia i dlaczego dieta odgrywa ważną rolę?
Stomia, czyli chirurgiczne połączenie światła jelita i powierzchni skóry, może być wyłoniona czasowo lub na stałe. Zabieg polega na połączeniu części jelita z powierzchnia ciała poprzez wyłonienie zachowanego końca jelita na zewnątrz, a następnie wywinięciu jego śluzówki i zszyciu jej z powierzchnią skóry. Zabieg może obejmować jelito grube lub jelito cienkie.
Wskazaniem do zabiegu wyłonienia stomii może być między innymi rak jelita grubego. Zabieg ten może być również zastosowany u pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Stomia może być czasowym rozwiązaniem w mechanicznych urazach brzucha, perforacji jelita czy ostrej niedrożności.
Sposób odżywiania zastosowany po wyłonieniu stomii zależy od kilku czynników. Planując dietę, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, jaki odcinek jelita został usunięty, a także jaki rodzaj stomii został wykonany: ileostomia (wyłoniona na jelicie cienkim) czy kolostomia (wyłoniona na jelicie grubym). Sama operacja wyłonienia stomii nie jest wskazaniem do zmiany diety na bardzo rygorystyczną, ale ważne, aby pacjenci stosowali zasady racjonalnego odżywiania się, a także potrafili zastąpić wykluczone produkty.1
Jakie zalecenia żywieniowe należy wprowadzić?
Pierwsze dni po wyłonieniu stomii są bardzo ważne. Należy wtedy przestrzegać ścisłej diety, a jej rozszerzanie można rozpocząć w momencie, kiedy jelita zaczną normalnie pracować. Na tym etapie żywienia wszystkie cenne dla organizmu składniki odżywcze są podawane pozajelitowo, dzięki czemu można wyeliminować ryzyko powstania niedoborów.2
Początkowy sposób żywienia polega na przyjmowaniu posiłków w formie płynnej, półpłynnej lub kleikowej. Dopiero po kilku dniach można zacząć powoli wprowadzać stałe pokarmy. Wskazana jest dieta lekkostrawna, z ograniczoną ilością tłuszczu. Nowe produkty należy wprowadzać stopniowo, jeśli nie będą występować żadne dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Należy pamiętać, aby posiłki były lekkostrawne, miały dużą zawartość białka przy jednoczesnym ograniczeniu tłuszczów, cukrów prostych i błonnika pokarmowego w surowej postaci. W przypadku wystąpienia bólu brzucha, biegunki czy nudności należy odstawić produkt, po którym pojawiły się te dolegliwości. Jego ponowne wprowadzenie jest możliwe po całkowitym ustąpieniu objawów, jeśli jednak one powrócą, należy go całkowicie wyeliminować z diety.2
Bardzo ważne jest prawidłowe nawodnienie organizmu. Najlepszym rozwiązaniem będzie picie wody niegazowanej, słabej herbaty czy naparów ziołowych. Kawa nie jest zakazana, o ile jest spożywana w dozwolonych ilościach, czyli 2-3 filiżanki dziennie. Błonnik pokarmowy odgrywa istotna rolę w diecie pacjentów ze stomią. Aby mógł on zwiększać objętość i lepkość treści jelitowej, niezbędna jest woda, stąd ogromne znaczenie ma odpowiednie nawodnienie. Błonnik pokarmowy można znaleźć w ziemniakach, marchwi, jabłkach, bananach czy płatkach owsianych.2, 3
Jaki jadłospis jest zalecany dla osób ze stomią?
Warto, aby osoba ze stomią skorzystała z pomocy dietetyka, zwłaszcza na początku. Dobrze ułożona dieta przy stomii może zminimalizować objawy ze strony układu pokarmowego, jak bóle brzucha czy biegunkę, a także poprawić codzienne funkcjonowanie. Bardzo ważne jest spożywanie urozmaiconych posiłków. Dzienny jadłospis powinien składać się z trzech głównych posiłków i dwóch przekąsek, spożywanych co 3-4 godziny. Lepiej jest jeść mniejsze porcje, a częściej niż odwrotnie.2
Główne zalecenia żywieniowe w stomii opierają się na spożywaniu produktów, które nie nasilają dolegliwości jelitowych, jak bóle brzucha, wzdęcia, biegunki czy zaparcia. Z jadłospisu należy wyeliminować wszelkie produkty gazotwórcze, czyli rośliny strączkowe, warzywa kapustne, świeże owoce i warzywa, alkohol i napoje gazowane. Przy stomii nie jest również wskazane spożywanie słodyczy i innych wyrobów cukierniczych.2
Przykładowy jadłospis:
Śniadanie: bułka żytnia z chudym twarogiem i ogórkiem
Drugie śniadanie: Jogurt naturalny z pieczonym jabłkiem
Obiad: Grillowana pierś z kurczaka z ziemniakami i groszkiem z marchewką
Podwieczorek: Smoothie bananowo-szpinakowe
Kolacja: Wegańskie leczo
Więcej przykładowych przepisów można znaleźć tutaj. Pamiętaj również, że w razie
jakichkolwiek wątpliwości powinieneś skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem
klinicznym.
- A. Urbanik, L. Pachocka, Analiza zachowań żywieniowych pacjentów z wyłonioną stomią, Probl Hig Epidemiol 2015, 96(2), s. 523-528.
- M. Jarosz, Żywienie chorych ze stomią, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- I. Lewandowska i inni, Problemy pacjentów po wyłonieniu stomii jelitowych, Journal of Public Health, Nuirsing and Medical Rescue, nr 2/2011, s. 26-31.
