Wyłonienie stomii dla wielu może być trudnym doświadczeniem, które znacząco wpływa na codzienne życie. Stomia to chirurgiczne połączenie jelita z powłokami brzusznymi. Może być założona tymczasowo, zazwyczaj na okres 3 miesięcy lub na całe życie. Jakie są wskazania? Jak wygląda pielęgnacja skóry wokół stomii? Sprawdź.
Co to jest stomia i jakie są rodzaje?
Stomia to połączenie światła przewodu pokarmowego i powierzchni skóry. Wykonywana jest poprzez wyłonienie końca jelita i połączenie go ze skórą. Podczas zabiegu rozcinane są powłoki brzuszne, a następnie wywijana śluzówka. Całość jest zszywana razem ze skórą. Jednym z częstszych wskazań do wyłonienia stomii jest rak jelita grubego, ale również są to choroby zapalne jelit, jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego.1
Miejsce wyłonienia stomii jest ustalane indywidualnie, biorąc pod uwagę kryterium czasowe (stomia tymczasowa czy ostateczna) poziom jelita, na którym będzie przeprowadzony zabieg czy budowę. Ze względu na umiejscowienie stomii można wyróżnić kolostomię i ileostomię. Kolostomia, czyli zewnętrzna przetoka wytwarzana na jelicie grubym jest wyłaniana poprzez zszycie ścian jelita grubego z powłokami brzusznymi. Najczęściej jest ona zlokalizowana na esicy, czyli końcowym odcinku jelita grubego. Wskazaniem jest resekcja odbytnicy. Celem kolostomii jest odprowadzanie stolca oraz gazów jelitowych. Są one odprowadzane regularnie, stolec jest stałej konsystencji (uformowany). Jest to stomia zakładana czasowo.1
Ileostomia to przyszyty do skóry wyłoniony odcinek jelita krętego (końcowy odcinek jelita cienkiego). Tego rodzaju stomia jest najczęściej okrągła, ma czerwony kolor i jest umiejscowiona ok. 3 cm nad powierzchnią skóry. Ileostomię umieszcza się po prawej stronie brzucha. Treści jelitowe wydalane są stale, dlatego stolec ma konsystencję płynną lub półpłynną. Zawarte w nim enzymy trawienne mogą podrażniać skórę.1
Wskazania do wykonania stomii czasowej i stałej
Stomia czasowa jest wyłaniana na określony czas. Jej usunięcie przywraca prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Wskazaniem do wykonania czasowej kolostomii jest:
- resekcja odcinka jelita grubego,
- martwica ściany jelita w przebiegu niedokrwienia,
- operacja przetoki,
- urazy w okolicy odbytu.
Wskazaniem do wykonania czasowej ileostomii jest:
- zespół rodzinnej polipowatości gruczolakowej,
- nieswoiste choroby zapalne jelit,
- nowotwory przewodu pokarmowego,
- proktokolektomia odtwórcza,
- nieszczelne zespolenie okrężniczo-odbytnicze po resekcji odbytniczej.
Stomia czasowa może być jedno lub dwulufowa. Jednolufowa jest wykonywana w sytuacji, kiedy konieczne jest usunięciu fragmentu jelita, a jego pozostała część jest w trakcie leczenia. Dwulufowa obejmuje dwa odcinki przewodu pokarmowego, jeden odprowadzający treść jelitową, a drugi od strony odbytu.2
Stomia stała jest nieodwracalna. W jej przypadku nie ma możliwości odtworzenia prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego, a niekiedy również układu moczowego. Wyłaniana jest w sytuacji, kiedy zostaje usunięty cały końcowy odcinek jelita grubego. Stomia ostateczna może być jedynie jednolufowa.2
Powikłania stomii jelitowych
Zabieg wyłonienia stomii jest obarczony powikłaniami, zarówno miejscowymi, jak i ogólnoustrojowymi. Komplikacje mogą pojawić się bezpośrednio po operacji, ale także wystąpić dopiero po kilku czy nawet kilkunastu latach. Do wczesnych powikłań należą: obrzęki, krwawienia, martwica, niedokrwienie lub pojawienie się przetoki okołostomijnej. Późne komplikacje to natomiast: przepuklina okołostomijna, skręcenie jelita w okolicy stomii, wznowienie choroby podstawowej czy wciągnięcie stomii.1
U pacjentów, u których przeprowadzono kolektomię, czyli zabieg polegający na częściowym lub całkowitym usunięciu jelita grubego, mogą wystąpić: zwiększone wytwarzanie żółci czy trudności z jej odprowadzaniem. W wyniku tego mogą pojawić się biegunki tłuszczowe. U pacjentów z ileostomią istnieje również zwiększone ryzyko pojawienia się kamieni żółciowych oraz kamieni nerkowych.1
Jak pielęgnować skórę wokół stomii?
Pielęgnacja stomii jest bardzo istotna, dla ograniczenia ryzyka pojawienia się zmian skórnych wokół niej. Trudno gojące się zmiany mogą negatywnie wpływać na życie pacjenta i utrudniać adaptację do życia ze stomią.
Pacjenci z ileostomią są bardziej narażeni na podrażnienia skóry, spowodowane treścią z jelita cienkiego. Zawiera ona kwasy żołądkowe oraz sok trzustkowy, które mogą działać drażniąco. Kontakt z enzymami trawiennymi powoduje nadżerki i macerację skóry (stan, w którym skóra ulega zmiękczeniu i rozkładowi na skutek długotrwałego kontaktu z wilgocią), a także ból, pieczenie, a w skrajnych przypadkach również krwawienie.3
Pielęgnacja stomii powinna być wykonywana regularnie. Zazwyczaj wystarczy ciepła woda z mydłem. Podczas zmiany worka stomijnego należy delikatnie oczyścić skórę, a następnie ją osuszyć przy pomocy jednorazowych gazików. Do pielęgnacji można używać również produktów do tego przeznaczonych. Są one skuteczne i bezpieczne dla pacjentów. Regularnie należy usuwać pozostałości kleju ze skóry, a także stosować środki odkażające.3
W przypadku pojawienia się zmian na skórze, warto sięgnąć po produkty do pielęgnacji stomii, np. pasty. Mają one właściwości uszczelniająco-gojące. Mają one tłustą konsystencję, dlatego konieczne jest ich dokładne zmycie przed naklejeniem worka. Wszelkie niepokojące, trudno gojące się zmiany należy skonsultować z lekarzem. Może to być zakażenie bakteryjne lub grzybica skóry, która wymaga specjalistycznego leczenia.3
- Pachocka L., Urbanik A., Stomia jelitowa – epidemiologia, rys historyczny, zasady wyłaniania i rodzaje stomii jelitowych, “Probl Hig Epidemiol”, 2014, 95(3), s. 586-590.
- Głuszek S, Matykiewicz J. Zamknięcie czasowej stomii – taktyka postępowania, “Polski Przegląd Chirurgiczny”, 2022 ;94(6), s. 71-76.
- Kołodziejczak M., Ciesielski P., Kosim A., Postępowanie terapeutyczne w przypadku powikłań skórnych oraz trudno gojących się ran wokół stomii, “Nowa Medycyna”, 2/2013, s. 52-55.