Operacja usunięcia fragmentu lub całego jelita grubego (kolektomia) to poważny zabieg chirurgiczny, który wymaga nie tylko odpowiedniego przygotowania, ale także nauki życia po operacji. Kluczowe znaczenie ma edukacja pacjenta, właściwa pielęgnacja oraz wsparcie specjalistów, takich jak chirurdzy, pielęgniarki stomijne i dietetycy. W tym artykule wyjaśniamy, jakie są wskazania do usunięcia jelita grubego, jak przebiega operacja, jakie mogą wystąpić powikłania oraz jak wygląda codzienne życie i rekonwalescencja po kolektomii.
Jakie są wskazania do usunięcia jelita grubego?
Jelito grube to odcinek przewodu pokarmowego znajdujący się pomiędzy jelitem cienkim a odbytem, w którym zachodzi proces formowania kału. Obejmuje on wchłanianie wody, elektrolitów i soli mineralnych z treści pokarmowej. W jelicie grubym naturalnie występują tzw. ”dobre bakterie”, które wspierają funkcjonowanie organizmu, m.in poprzez udział w wytwarzaniu witaminy K oraz wybranych witamin z grupy B. [1]
Niektóre choroby jelita grubego mogą wymagać leczenia operacyjnego. Częstymi wskazaniami do zabiegu są nieswoiste choroby zapalne jelit, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Operację wykonuje się także w przypadku obecności uchyłków oraz nowotworów jelita grubego. W takich sytuacjach konieczne może być przeprowadzenie kolektomii – zabiegu chirurgicznego polegającego na usunięciu części lub całości jelita grubego. Zakres operacji zależy od rodzaju i zaawansowania choroby, a jej celem jest usunięcie zmienionej chorobowo tkanki i poprawa stanu zdrowia pacjenta. [1]
Długość usuwanego jelita grubego zależy nie tylko od rozległości i liczby zmian chorobowych, ale również od warunków anatomicznych pacjenta. Niezależnie od sytuacji, podczas zabiegu konieczne jest usunięcie fragmentu jelita wraz z odpowiednim marginesem tkanek zdrowych. W przypadku raka jelita grubego komórki nowotworowe mogą naciekać na sąsiadujące narządy, dlatego w trakcie operacji nie należy oddzielać guza od zajętych struktur, lecz usunąć go w całości, łącznie z fragmentem narządu objętego naciekiem. Zgodnie z aktualnymi zaleceniami, margines bezpieczeństwa onkologicznego w przypadku raka jelita grubego (okrężnicy) powinien wynosić co najmniej 5 cm. [2]
Jak przebiega operacja usunięcia jelita grubego?
Operacja usunięcia jelita grubego zazwyczaj przeprowadzana jest w sposób tradycyjny – poprzez nacięcie powłok brzusznych. Lekarz chirurg usuwa zmieniony chorobowo fragment jelita grubego. Zakres operacji zależy od tego, gdzie dokładnie znajdują się zmiany i jak są rozległe. W zależności od sytuacji, wykonuje się różne rodzaje zabiegów: [1]
- hemikolektomia (usunięcie lewej lub prawej części jelita grubego),
- poszerzona hemikolektomia (poza częścią jelita usuwa się także jego poprzeczny odcinek, znajdujący się w górnej części brzucha),
- całkowita kolektomia (usunięcia całego jelita grubego),
- sigmoidektomia (usunięcie końcowego fragmentu jelita grubego (esicy), czasem również z odbytem).
Po operacji może być potrzebne wyłonienie stomii, czyli otworu w powłokach brzusznych, przez który treść jelitowa będzie odprowadzana na zewnątrz do specjalnego worka. W zależności od przypadku stomia może być czasowa lub stała.
Warto wiedzieć, że zabieg operacyjny usunięcia jelita grubego wiąże się z wysokim ryzykiem powikłań pooperacyjnych. W zabiegach planowych ich częstotliwość jest szacowana na 25-35%, w przypadku operacji wykonywanych w trybie pilnym ten odsetek wynosi do 60-70%. Do najczęstszych powikłań zaliczamy: [2]
- zakażenie dróg moczowych,
- zakażenie ran pooperacyjnych,
- niedrożność przewodu pokarmowego,
- nieszczelność zespolenia jelitowego.
Część tych powikłań może być leczona w trybie ambulatoryjnym, inne natomiast wymagają ponownego otwarcia jamy brzusznej, co wiąże się z wydłużeniem hospitalizacji.
Rzadkim, ale bardzo niebezpiecznym powikłaniem po resekcji przedniej odbytnicy — czyli zabiegu polegającym na usunięciu górnej i/lub środkowej części odbytnicy — jest nieszczelność zespolenia okrężniczo-odbytniczego. Wyłonienie stomii stanowi rozwiązanie, które pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego typu powikłań. [2]
Jak wygląda życie po usunięciu jelita grubego?
Po usunięciu jelita grubego możesz odczuwać zarówno fizyczny, jak i psychiczny dyskomfort. Pamiętaj jednak, że ten zabieg często ratuje życie i stanowi istotny element leczenia. Daj sobie czas na powrót do formy i oswojenie się z nową rzeczywistością.
Jeśli podczas operacji została wyłoniona stomia, konieczne będzie nauczenie się jej prawidłowej pielęgnacji – to ważny krok w zapobieganiu ewentualnym powikłaniom. Podstawowa pielęgnacja stomii polega na oczyszczaniu skóry wokół niej za pomocą ciepłej wody i delikatnego mydła. Po dokładnym umyciu skórę należy starannie osuszyć, a następnie założyć nowy worek stomijny. Można również stosować specjalistyczne kosmetyki przeznaczone do pielęgnacji stomii, które wspomagają ochronę skóry. [3]
Życie po usunięciu jelita grubego jest możliwe, a dużą rolę w nim odgrywa właściwa edukacja pacjentów. Warto skorzystać z wiedzy przekazywanej przez chirurga, który wykonywał zabieg, pielęgniarki oraz doświadczonego psychologa klinicznego. Dobrym pomysłem jest skonsultowanie się z dietetykiem, który pomoże ustalić odpowiedni jadłospis. [4]
Jakie są konsekwencje wyłonienia stomii po operacji jelita grubego?
Po operacji wyłonienia stomii jelitowej mogą wystąpić różne powikłania, zwłaszcza jeśli zabieg przeprowadzany był w trybie pilnym. Do najczęściej spotykanych powikłań pooperacyjnych należą: [4]
- obrzęk stomii,
- niedokrwienie stomii,
- martwica stomii,
- krwawienie z błony śluzowej stomii,
- wyciągnięcie lub wypadnięcie stomii,
- zakażenie rany stomijnej,
- przetoka okołostomijna,
- brak zrostu skórno-śluzówkowego.
Po operacji jelita grubego i wyłonieniu stomii mogą również pojawić się trudności o charakterze:
– seksualnym (np. obniżone poczucie atrakcyjności, lęk przed odrzuceniem przez partnera),
– fizycznym (np. uszkodzenie nerwów w trakcie operacji, zaburzenia ukrwienia),
– psychospołecznym (np. konieczność przerwania pracy zawodowej, przejście na rentę, wyższe koszty życia związane z chorobą). [4]
W takiej sytuacji nie wahaj się prosić o pomoc – zarówno bliskich, jak i specjalistów: psychologa, pielęgniarki lub lekarza prowadzącego.
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/86048,kolektomia-hemikolektomia, data dostępu 08/2024.
- Rutkowski A., Leczenie chirurgiczne raka jelita grubego w Polsce, Gastroenterologia Kliniczna, 2013, tom 5, nr 4, s. 152–161.
- Kołodziejczak M., Ciesielski P., Kosim A., Postępowanie terapeutyczne w przypadku powikłań skórnych i trudno gojących się ran wokół stomii, Nowa Medycyna, 2/2013, s. 52-55.
- Lewandowska I., Kowalik J., Kopański Z., Skura-Madziała A., Furmanik F., Opieka nad pacjentem ze stomią jelitową, Journal od Public Health, Nursing and Medical Rescue, 2/2011, s. 9-13.
