Woda jest jednym z sześciu niezbędnych do życia składników pokarmowych. W organizmie człowieka spełnia szereg biologicznie istotnych funkcji. Jest środowiskiem dla procesów metabolicznych, materiałem budulcowym dla tkanek i komórek, a także bierze udział w transporcie składników pokarmowych oraz zapewnia właściwą termoregulację organizmu, dodatkowo chłodzi nas w gorące dni, wydostając się na powierzchnię skóry pod postacią potu. Ludzki organizm 60% skład się z wody1, 2, jest to zależne od wieku i płci, jednak uśredniając można przyjąć, że jest to właśnie 60%. Bez wody tracimy koncentrację i siłę, a nasze ciało przestaje lub spowalnia metabolizowanie, czyli przestaje pozbywać się tego co mu szkodzi. Wystarczy, że nastąpi strata 2% wody z organizmu, aby odczuć skutki odwodnienia3,4. Mimo tak wielu funkcji, jakie spełnia woda w ludzkim organizmie, nadal wiele osób nie traktuje właściwego nawodnienia na poważnie.
Zapotrzebowanie na wodę u dorosłego człowieka, powinno być utrzymywane na stałym poziomie, oznacza to, że bilans wodny powinien być na poziomie zerowym. Właściwy bilans wodny uzyskuje się gdy straty wody są rekompensowane przez spożywaną wodę, w stanie wolnym, z pożywieniem oraz w wyniku reakcji metabolicznych organizmu. To ile wody powinien otrzymywać organizm jest bardzo indywidualne, gdyż zależy od wieku, płci, masy ciała, a także aktywności fizycznej, temperatury środowiska i diety. Przyjmuje się, że dobowe zapotrzebowanie na wodę u dorosłego człowieka, to od 25-35 ml na kilogram masy ciała5. Oznacza to, że jeżeli ważymy 60 kg, wówczas powinniśmy wypijać ok. 1800 ml wody każdego dnia, jeśli natomiast ważymy 100 kg, wartość ta wzrasta do zapotrzebowania do ok. 3 l w ciągu doby.
Natomiast Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Żywności (EFSA) podaje, że ilość płynów w codziennej diecie powinna wynosić 2000 ml dla kobiet i 2500 ml dla mężczyzn. Zalecenia polskiego Instytutu Żywności i Żywienia (IŻŻ) podają takie same normy. Nieco inaczej zapotrzebowanie na płyny liczy Insytute of Medicine the National Academies of Science (NAM) zaleca całkowite spożycie płynów na poziomie 2500 ml dla kobiet i 3700 ml dla mężczyzn. W praktyce klinicznej wygląda to jeszcze inaczej. Przyjmuje się, że na pierwsze 10kg masy ciała potrzeba 100ml na każdy z tych kilogramów, na każde następne 10kg, po 50ml wody, a na pozostałe po 25ml. Wówczas w przypadku pacjenta ważącego 60 kg, mamy następujące obliczenia:
10 kg x 100 ml + 10 kg x 50 ml + (60 kg-10 kg-10 kg) x 25 ml = 1000 ml + 500 ml + 1000 ml = 2500 ml
Istotne jest to, aby zachodziła równowaga pomiędzy objętością wody pobieranej przez organizm, a wydalanej przez organizm. Uznaje się, że odwodnienie, to stan, w którym zawartość wody w organizmie spada poniżej wartości niezbędnej do jego prawidłowego funkcjonowania1,2,4,5. Objawy odwodnienia klinicznie są dość nieswoiste, należą do nich: bóle i zawroty głowy, zaburzenia świadomości, zaburzenia widzenia, tachykardia, utrata elastyczności skóry, zapadnięte oczy, zaparcia, czy nawet większa skłonność do upadków, które częściej są przypisywane jako charakterystyczne dla wieku starszego4,5.
W przypadku pacjentów chorujących na nieswoiste choroby zapalane jelit kwestia nawodnienia organizmu jest zależna od stanu chorobowego. W przypadku, gdy pacjent jest w stanie remisji nie ma potrzeby modyfikacji zaleceń płynowych, o ile pacjent wypija mniej więcej 30 ml wody na każdy kilogram masy swojego ciała. Sytuacja zmienia się wraz ze zmianą sytuacji klinicznej pacjenta. W przypadku, gdy pacjentowi wzrasta temperatura ciała powyżej 37◦C, wówczas do całkowitego zapotrzebowania na płyny należy dołożyć jeszcze 250 ml płynów, na każdy stopień temperatury wyższej niż 37. W przypadku zaostrzenia choroby i często związanej z tym biegunki, na każde luźne wypróżnienie powinno się dodatkowo spożywać do 100-200 ml płynów6,7.
Również w przypadku zaparć niezbędne będzie zwiększenie ilości wypijanej wody. Często przy zaparciach pacjenci przyjmują błonnik pokarmowy, żeby usprawnić czynność jelit, ale aby błonnik działał należy dostarczyć odpowiedniej ilości płynów. Zmniejszone przyjmowanie wody spowolni pasaż jelitowy, co będzie skutkowało twardym stolcem i zaparciami. Warto zamiast sięgać po środki przeczyszczające zwrócić uwagę na to ile wypijamy wody w ciągu dnia.
Ważną kwestią jest też to, jaką wodę wypijamy, gdyż woda wodzie nie równa. Pierwszy podział istnieje pomiędzy wodą gazowaną, a niegazowaną. Zachęcam do sięgania po wody niegazowane, zwłaszcza dla pacjentów z chorobami jelit. Woda gazowana może być przyczyną podrażnień błony śluzowej przewodu pokarmowego, w tym żołądka i jelit, nasilać wzdęcia oraz zgagę8,9.
Wśród wód jest też podział na wody źródlane i mineralne. Właśnie na tym podziale powinni skupić się pacjenci z chorobami jelit, przyjmujący sterydy. Stosowanie sterydów utrudnia wchłanianie składników mineralnych do kości oraz zmniejsza ich gęstość mineralną, co może przyczyniać się do powstawania osteoporozy. Pacjentom narażonym na braki mineralne w kościach powinno się zalecać wodę mineralną, bogatą w wapń, magnez i potas. Natomiast woda źródlana jest wodą uniwersalną. Jest wodą bezpieczną i można ją spożywać niemal bez ograniczeń8,10,11.
Podsumowując, woda jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Powinno się wypijać minimum 30 ml wody na każdy kilogram naszej masy ciała. Pacjenci z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit w fazie remisji choroby powinny jedynie zwracać uwagę na jakość wody jaką wypijają (wodę mineralną), przy jednoczesnej prawidłowej podaży wody. Pacjenci w stanie zaostrzenia choroby powinny zwiększyć ilość wypijanych płynów, w zależności od tego ile mają luźnych wypróżnień. Utrata nawet 1-2% wody z organizmu może skutkować objawami odwodnienia, z których najczęstsze to: bóle i zawroty głowy, zaburzenia świadomości, zaburzenia widzenia, tachykardia, utrata elastyczności skóry, zapadnięte oczy oraz zaparcia2,5,6,8,9.
Piśmiennictwo:
1. Sobotka L.: Podstawy żywienia klinicznego. PWL Warszawa 2004. Str. 82
2. Idasiak-Piechocka I: Odwodnienie- patofizjologia i klinika. Forum Nefrologiczne 2021;5(1):73-78.
3. Scientific Opinion on Dietary Reference Values for water. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition, and Allergies (NDA). European Food Safety Authority (EFSA), Parma, Italy 2010
4. Skotnicka M., Rohde D., Kłobukowski F.: Zapotrzebowanie na wodę i ocena jej pobrania wśród osób starszych. Żywienie a środowisko, WWSZ, Gdańsk 2016
5. Jośko-Ochojska J., Spandel L., Brus R.: Odwodnienie osób w podeszłym wieku jako problem zdrowi publicznego. Hygeia Public Health 2014, 49(4): 712-717
6. Brzozowska A., Gawęcki J., Woda w żywieniu i jej źródła. Roz. 2-4Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań 2008.
7. Mziray M, Siepsiak S, Żuralska R, Modlińska A, Domagała P: Woda istotnym składnikiem pokarmowym diety osób w wieku podeszłym. Prob Hig Epidemiol 2017; 98(2):118-124
8. Hyżyk A., Szczepaniak W.: Wpływ samodożywiania na efektywność leczenia pacjentów z wrzodziejącym zapa- leniem jelita grubego i chorobą Leśniowskiego-Crohna. Now. Lek., 1999, 68, 4, 357-363.
9. Kargulewicz A., Ignyś I.: Problem niedożywienia oraz postępowanie dietetyczne u dzieci z chorobą Lesniowskiego-Crohna. Nowiny Lekarskie 2008, 77, 5, 362-366.
10. Głuszko P.: Vitamin D supplementation in glucocorticoid induced osteoporosis. Borgis- Postępy Nauk MEdycznych 10/2016, s. 770-772.
11. Dudley M., Koijnkov M., Baraga D., et. al.: ECCO – EFCCA Patient Guidelines. Barcelona, February 2017.
