Choroba Leśniowskiego-Crohna wymaga nie tylko leczenia farmakologicznego, ale również modyfikacji codziennego sposobu odżywiania. Odpowiednio dobrana dieta, oparta na eliminacji niektórych produktów spożywczych oraz dostosowana do fazy choroby, może wspierać osiągnięcie i utrzymanie remisji. Sprawdź, jak powinna wyglądać dieta w tej chorobie.
Jakie są zalecenia dietetyczne dla pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna?
Wprowadzenie odpowiedniej diety w chorobie Leśniowskiego-Crohna ma na celu wspieranie regeneracji jelit oraz łagodzenie uciążliwych objawów, takich jak ból brzucha, nudności czy biegunka. Odpowiednio zbilansowana dieta, w połączeniu z indywidualnie dobraną farmakoterapią, może znacząco wydłużyć okresy remisji i poprawić jakość życia pacjenta. [1]
Dieta dopasowana do potrzeb pacjenta korzystnie wpływa na mikrobiotę jelitową oraz wykazuje działanie przeciwzapalne. Pomaga także w zwiększeniu beztłuszczowej masy ciała i poprawie gęstości mineralnej kości. Zbilansowane odżywianie jest bezpieczne i szczególnie zalecane osobom z łagodnym przebiegiem choroby. [2]
Monotonia diety oraz konieczność spożywania mniej lubianych posiłków mogą utrudniać utrzymanie nowych nawyków żywieniowych u pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Dlatego opracowano różne warianty diet dostosowanych do potrzeb osób z tym schorzeniem, w tym dietę eliminacyjną, która wykazuje działanie przeciwzapalne, ogranicza spożycie produktów szkodliwych dla mikrobioty jelitowej oraz wspiera osiągnięcie optymalnego stanu odżywienia pacjenta. Jadłospis zakłada eliminację pokarmów bogatych w tłuszcze zwierzęce, pszenicę, czerwone i przetworzone mięso, a także dodatków do żywności, takich jak emulgatory, sztuczne słodziki, karagen i siarczyny. [2,3]
Odpowiednie komponowanie posiłków ma kluczowe znaczenie. Zaleca się spożywanie mniejszych porcji, ale częściej – najlepiej 4–5 posiłków dziennie. Posiłki powinny być przygotowywane w sposób lekkostrawny, czyli metodą gotowania na parze lub w wodzie. Należy całkowicie unikać potraw smażonych, pieczonych, zasmażanych oraz pikantnych przypraw, które mogą podrażniać jelita i nasilać objawy choroby. [3]
Jak dostosować dietę w okresie zaostrzenia choroby?
Dieta w okresie zaostrzenia choroby Leśniowskiego-Crohna powinna być dostosowana indywidualnie, z uwzględnieniem stanu odżywienia, ewentualnych niedoborów witamin i składników mineralnych, stopnia aktywności choroby oraz nietolerancji pokarmowych. Na tym etapie kluczowa jest uważna obserwacja reakcji organizmu. Jeśli jakiś produkt wywołuje dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, należy go wykluczyć z jadłospisu. Często obserwuje się obniżoną tolerancję na mleko i jego przetwory — warto więc ograniczyć ich spożycie. Zaleca się również unikanie produktów wzdymających, takich jak rośliny strączkowe, kapusta, cebula czy czosnek, które mogą nasilać objawy choroby. [1]
W przypadku nasilonych biegunek zalecana jest początkowo dieta płynna, a następnie półpłynna. Może się ona opierać na gorzkiej herbacie, kompotach z przetartych owoców, rozcieńczonej wodzie mineralnej, kleikach z kaszy manny, ryżu lub płatków owsianych, a także na rozmoczonych sucharkach. Tego rodzaju dietę stosuje się nie dłużej niż 72 godziny, po czym należy stopniowo wprowadzać pokarmy stałe, obserwując reakcję organizmu. [3]
Dieta podczas zaostrzenia powinna być łatwostrawna, wysokokaloryczna i bogata w białko, przy ograniczeniu tłuszczów, cukrów prostych i błonnika nierozpuszczalnego. Podstawową zasadą jest wybieranie wyłącznie produktów, które nie nasilają objawów choroby. Przy biegunkach pomocne może być zwiększenie spożycia błonnika rozpuszczalnego, który w kontakcie z wodą tworzy żelową substancję spowalniającą pasaż jelitowy. W ten sposób zwiększa on wchłanianie wody i sodu, co ogranicza częstotliwość wypróżnień i łagodzi objawy. Źródłami błonnika rozpuszczalnego są m.in. nasiona roślin strączkowych, marchew, jabłka, cytrusy, banany, owies i jęczmień. [5]
Jak dbać o właściwe żywienie w okresie remisji choroby?
Obecnie nie istnieje jedna, uniwersalna dieta, która skutecznie utrzymałaby chorobę w remisji u każdego pacjenta. Zaleca się natomiast stosowanie spersonalizowanych jadłospisów, dostosowanych do indywidualnych potrzeb i tolerancji chorego. Do najczęściej rekomendowanych należą: dieta węglowodanowa, dieta FODMAP, dieta fleksitariańska, przeciwzapalna, ketogeniczna, paleo oraz eliminacyjna. Każda z tych diet zakłada wykluczenie określonych składników pokarmowych oraz ograniczenie spożycia żywności wysokoprzetworzonej. [1]
Uzupełnieniem diety w okresach remisji jest odpowiednio dobrana suplementacja. Przed jej wprowadzeniem należy skonsultować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania laboratoryjne, które pozwolą ocenić stężenie witamin i składników mineralnych we krwi oraz wykryć ewentualne niedobory. W chorobie Leśniowskiego-Crohna najczęściej rekomenduje się suplementację kwasami omega-3 oraz witaminą D. W przypadku stwierdzonych niedoborów lekarz może zalecić także suplementację kwasu foliowego, witaminy B12, A, E i K. [1]
Jakie są główne objawy świadczące o zaostrzeniu choroby Leśniowskiego-Crohna?
W okresie nawrotu choroby Leśniowskiego-Crohna dochodzi do rozwoju łagodnych lub umiarkowanych stanów zapalnych jelit. Do najczęstszych objawów zaostrzenia należą: bóle brzucha, tłuszczowa biegunka, niedokrwistość, przewlekłe zmęczenie oraz spadek energii. U wielu pacjentów obserwuje się również utratę masy ciała oraz stany podgorączkowe. W przypadku wystąpienia takich objawów zaleca się niezwłoczną konsultację z lekarzem, który oceni sytuację i w razie potrzeby zmodyfikuje dotychczasowy plan leczenia. [4]
Jakie są przyczyny i czynniki nasilające objawy choroby Leśniowskiego-Crohna?
Decyzje żywieniowe mają kluczowy wpływ na nasilenie objawów choroby Leśniowskiego-Crohna. Niestosowanie się do zaleceń dietetycznych, a także spożywanie potraw ciężkostrawnych, smażonych i tłustych może prowadzić do nawrotu objawów, takich jak biegunka, bóle brzucha, nudności czy wymioty. Dodatkowo wiele substancji obecnych w żywności wysokoprzetworzonej negatywnie wpływa na skład mikrobioty jelitowej oraz osłabia szczelność bariery jelitowej. Szczególnie niekorzystny wpływ mogą mieć dodatki do żywności — takie jak konserwanty, emulgatory czy wzmacniacze smaku — które zwiększają trwałość produktów, ale u osób z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit mogą nasilać objawy. [6]
Wielu pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna doświadcza również dolegliwości po spożyciu laktozy. Wynika to z niedoboru enzymu laktazy, który często ma charakter przejściowy i pojawia się w wyniku zapalenia błony śluzowej przewodu pokarmowego. Ze względu na przewlekły stan zapalny, który nasila się w okresach zaostrzenia i wycisza w remisji, utrzymanie długotrwałej remisji ma kluczowe znaczenie dla poprawy jakości życia pacjenta. [7]
Bibliografia
- Borys-Iwanicka A., Dieta w nieswoistych chorobach zapalnych jelit, In: Dieta w chorobach przewodu pokarmowego u dzieci, (eds.) Elżbieta Krzesiek, Wrocław 2018, Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2, s. 95-107.
- Mańkowska-Wierzbicka D., Dieta eliminacyjna w chorobie Leśniowskiego-Crohna-nowa metoda leczenia żywieniowego dzieci i dorosłych, Postępy Żywienia Klinicznego 2024, tom 19, s. 64–73.
- Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna, Szpital Uniwersytecki w Krakowie, https://www.su.krakow.pl/repozytorium-plikow/strefa-pacjenta/zalecenia-po-hospitalizacji/61-ds-17-dieta-w-chorobie-lesniowskiego-crohna/file, data dostępu 7/2024.
- Łodyga M., Choroba Leśniowskiego-Crohna, czyli od zaostrzeń do remisji, https://podyplomie.pl/medical-tribune/19997,choroba-lesniowskiego-crohna-czyli-od-zaostrzen-do-remisji, data dostępu 7/2024.
- Korab T., Dieta w nieswoistych zapaleniach jelit, Szpital Miejski Specjalistyczny, I/ŻYW/OŻP/EDP.03A/III.
- Szczuko M., Konecka N., Kikut N., Klimczyk W., Sposób żywienia nastoletnich pacjentów chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego, chorobę Leśniowskiego–Crohna i celiakię a morfologia krwi, Pomeranian J Life Sci 2017;63(4), s. 67-76.
- Zatwarnicki P., Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy, diagnostyka, Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 3, s. 273–276.
