Jak przygotować się do leczenia biologicznego?

Pod pojęciem leczenia biologicznego kryje się kolejny etap terapii pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit. Jest on dedykowany chorym, którzy nie odpowiadają na leczenie standardowe. Od kilku lat systematycznie poszerza się lista leków innowacyjnych dostępnych w programach terapeutycznych. Pierwsze dostępne leki, bazują na przeciwciałach – stąd zrodziła się nazwa „leki biologiczne”. Aktualnie stosowane są leki małocząsteczkowe takie, jak inhibitory kinaz janusowych i modulatory receptorów sfingozyno-1-fosforanowych.
W Polsce leczenie w ramach środków z NFZ jest dostępne w programach lekowych, które mają określone kryteria kwalifikacji ustalane przez Ministerstwo Zdrowia.

Opisy programów są dostępne na stronach MZ.

Od 1 stycznia 2023 r. informacje o treści poszczególnych programów lekowych publikowane są wyłącznie na stronie: https://www.gov.pl/web/zdrowie/obwieszczenia-ministra-zdrowia-lista-lekow-refundowanych przy każdym obwieszczeniu. Należy zwracać uwagę na datę obwieszczenia.

Poza programami dostęp do leków biologicznych jest możliwy w ramach badań klinicznych, które zazwyczaj mają indywidualnie stworzone kryteria włączenia i mogą być realizowane zarówno w placówkach publicznej opieki zdrowotnej jak i ośrodkach prywatnych.

Ogólnie rzecz ujmując, aby zakwalifikować się do programu lekowego NFZ u pacjenta z nieswoistymi zapalnymi chorobami jelit muszą być podjęte próby standardowego leczenia. Obejmują one:

• leki zawierające mesalazynę, sulfasalazynę
• steroidoterapię
• leczenie immunosupresyjne z wykorzystaniem np. leków z grupy tiopuryn (azatiopryna lub merkaptopuryna)
• antybiotykoterapii w przypadku postaci przetokowej choroby Leśniowskiego-Crohna.

Ponadto pacjent musi spełniać określone kryteria aktywności choroby, które są oceniane według skali CDAI w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna i skali Mayo w odniesieniu do wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Osobnym wskazaniem w chorobie Leśniowskiego-Crohna jest postać przetokowa nie reagująca na leczenie farmakologiczne oraz chirurgiczne.
Warto pamiętać, że leczenie biologiczne, pomimo że jest bezpieczne, wiąże się z pewnym ryzykiem. Jednym z aspektów, na który trzeba zwrócić uwagę jest potencjalne ryzyko rozwoju infekcji w trakcie leczenia. Kwalifikując pacjenta do terapii, wykonuje się szereg badań mających na celu wykluczenie infekcji, szczególnie takich, które mogą przebiegać w sposób bezobjawowy lub być w tzw. fazie utajenia. Warto ponownie przeanalizować wykonane dotychczas u pacjenta szczepienia i, jeśli nie ma przeciwwskazań, skorzystać z dodatkowych szczepień profilaktycznych takich jak szczepienie przeciwko grypie, pneumokokom, ospie wietrznej. W celu zmniejszenia potencjalnego ryzyka infekcji należy także zadbać o usunięcie ognisk utajonego zakażenia, którymi mogą być np. nieleczone stany zapalne w jamie ustnej.
Jednym z ważnych aspektów, na które warto zwrócić uwagę przed leczeniem i w trakcie jest ocena dermatologiczna znamion skórnych. W przypadku niektórych leków stwierdzono bowiem niewielkie zwiększenie ryzyka rozwoju nowotworów skóry¹.

W przypadku kobiet bardzo istotne jest, aby regularnie poddawać się badaniom przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy.