Dr Agata Rudnik, Dyrektorka Akademickiego Centrum Wsparcia Psychologicznego Uniwersytetu Gdańskiego
Zaburzenia depresyjne zwykle kojarzą nam się z zupełnym brakiem chęci robienia czegokolwiek, leżeniem bez ruchu i zaniedbywaniem codziennych obowiązków. Tymczasem wiele osób walczy z depresją, choć wcale tego nie dostrzegamy. W grupie szczególnego ryzyka są tu pacjenci i pacjentki zmagający się ze schorzeniami przewlekłymi, w tym z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit. Jak rozpoznać pierwsze symptomy depresji? Kiedy i do kogo zgłosić się do pomoc? Jak zadbać o swoje zdrowie psychiczne?
Choroby przewlekłe to jedno z największych wyzwań XXI wieku. Ich leczenie nie tylko nie jest proste, ale czasem wręcz zupełnie niemożliwe, pozwalając choremu jedynie na chwilę zapomnieć o uciążliwych objawach. Kiedy otrzymujesz diagnozę choroby przewlekłej, z którą w mniejszym lub większym stopniu będziesz zmagać się nawet do końca życia, nikogo nie dziwi, że jest ci smutno, na nic nie masz ochoty i nic cię nie cieszy. To zrozumiała reakcja, a pojawiające się emocje smutku, lęku czy zwyczajnie gniewu towarzyszą osobom z nieswoistymi chorobami jelit (NCHZJ) często jeszcze długo od momentu, gdy dowiadują się z czym się zmagają. U części pacjentek i pacjentów stan ten zwykle z czasem ustępuje i zaczynają coraz lepiej odnajdywać w nowej rzeczywistości. Zdarza się jednak tak, że poczucie straty i obniżony nastrój nas nie opuszczają. Wydaje się wówczas, że nic i nikt nie może nam pomóc. To jednak nie jest na szczęście prawdą, a sposobów na to, abyśmy poczuli się lepiej jest wiele, ważne, abyśmy także pozwolili sobie pomóc.
Szereg naukowców, w tym m.in. zespół badaczy z Trinity College w Dublinie1 wskazuje, że istnieje istotny związek pomiędzy występowaniem NChZJ a objawami lęku i depresji. Jednocześnie podkreślają oni tu znaczenie osi mózg-jelita, składu naszego mikrobiomu oraz czynników związanych z układami nerwowym, immunologicznym i hormonalnym. Tak naprawdę nadal nie do końca wiemy, co jest przyczyną, a co skutkiem, ale jedno jest pewne, jeśli chcemy w pełni zadbać o nasz dobrostan, nie zapominajmy o zdrowiu psychicznym.
Jak zareagowałaś/-eś na wiadomość, że choroba z jaką się zmagasz, przynajmniej w tej chwili, nie daje ci szansy na całkowite wyleczenie? Czy był to dla ciebie wstrząs i nie dowierzałeś/-aś, że może to być prawda? Wydawało ci się, że nic już nie ma sensu, że to koniec? Badania pokazują, że nawet blisko jedna trzecia badanych z NChZJ2 zmaga się z symptomami depresji. Czym zatem objawia się to zaburzenie?
Wśród oznak depresji, zgodnie ze światową klasyfikacją DSM-V, opracowaną przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, wymienić możemy utrzymujące się przez ponad 2 tygodnie m.in. obniżony nastrój (przez większą część dnia lub przez cały dzień), płaczliwość, zmniejszone zainteresowanie jakimikolwiek czynnościami, brak satysfakcji z tego, co robimy, rozdrażnienie, bezsenność, zmniejszenie lub zwiększenie masy ciała, spadek koncentracji, męczliwość, pobudzenie lub spowolnienie czy powracające myśli dotyczące śmierci a nawet myśli samobójcze. Objawy depresji mogą dotyczyć zarówno naszej psychiki, emocji jak i ciała (somatyczne). Pamiętajmy jednak, że ostateczną diagnozę stawia lekarz psychiatra, który może również korzystać ze wsparcia diagnostycznego psychologa.
Z pewnością zauważasz, że różne osoby zmagające się z chorobą Leśniowskiego-Crohna czy z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, inaczej radzą sobie z wyzwaniami psychicznymi, jakie niesie za sobą choroba. Od czego może to zależeć? To bardzo indywidualna sprawa, ale czynnikami, jakie mogą mieć tu znaczenie dla rozwoju depresji są m.in. aktywna faza choroby, sposób leczenia, przykre objawy, obserwacja cierpienia u innych, trudne do zaakceptowania zmiany w wyglądzie, brak wsparcia ze strony bliskich, brak wystarczających informacji od personelu medycznego, a także lęk i obawy dotyczące przyszłości.
Depresja nie tylko powoduje, że jest nam trudno stawiać czoła wyzwaniom codzienności, ale także utrudnia radzenie sobie z chorobą, wpływa na skuteczność leczenia i na ocenę jakości życia w ogóle. Co gorsza, nierzadko niesie za sobą uzależnienia od alkoholu, papierosów czy narkotyków. Tym bardziej nie można bagatelizować jej objawów.
Daj sobie pomóc!
Przede wszystkim daj sobie czas na oswojenie się z diagnozą. Choć życie z NChZJ przepełnione jest wyzwaniami, to ważne jest, aby nie przestać walczyć o swoje zdrowie i samopoczucie. Daj sobie przyzwolenie na doświadczanie trudnych emocji, takich jak żal, złość, smutek i gniew. Nie „zamiataj ich pod dywan”, bo mogą wrócić do ciebie ze zdwojoną siłą. Naucz się odpuszczać, nie zawsze wszystko musi być zrobione na 150 procent. Staraj się nie porównywać do innych, nawet jeśli media społecznościowe temu nie sprzyjają… to tylko wycinek z życia, którym ktoś się z nami dzieli, tymczasem każdy ma lepsze i gorsze momenty nie tylko w życiu, ale po prostu w ciągu dnia! Doceniaj siebie. Postaraj się organizować sobie czas i planuj różne aktywności. Czerp siłę z relacji z bliskimi, przyjaciółmi, znajomymi czy innymi osobami zmagającymi się z chorobami przewlekłymi (czasem warto razem ponarzekać!). Bierz aktywny udział w procesie leczenia, to pozwoli ci zachować poczucie kontroli nad tym, co się z tobą dzieje. Nie zapominaj o drobnych przyjemnościach i po prostu dbaj o siebie. Jeśli tylko niepokoisz się o swoje zdrowie psychiczne, skorzystaj z porady specjalisty – psychologa i/lub psychiatry. To nie jest powód do wstydu, wręcz przeciwnie, to dowód na to, że dzielnie o siebie walczysz. Obecnie coraz więcej znanych osób mówi o tym, jak bardzo pomogła im psychoterapia, może to również rozwiązanie dla ciebie? W poszukiwaniu specjalisty, warto sprawdzić m.in. portal internetowy: www.mapawsparcia.pl
Więcej informacji o wizycie u psychologia i psychoterapeuty tu.
Piśmiennictwo:
1. Abautret-Daly, Á., Dempsey, E., Parra-Blanco, A., Medina, C., & Harkin, A. (2018). Gut–brain actions underlying comorbid anxiety and depression associated with inflammatory bowel disease. Acta neuropsychiatrica, 30(5), 275-296.
2. za: Nowakowski J., Chrobak A., Dudek D. (2016). Zaburzenia psychiczne w nieswoistych zapaleniach jelit – współistniejące zaburzenia psychiczne i mechanizmy biologiczne. Psychiatria Polska, 50(6): 1157-1166.