Przetoka jelitowa to poważny problem zdrowotny, który wymaga natychmiastowej uwagi. Zobacz, jak rozpoznać przetokę jelitową i na czym polega jej leczenie.
Przetoka jelitowa to stan wymagający szybkiej reakcji – polega na powstaniu nieprawidłowego połączenia między jelitem a innym narządem lub skórą. Taki stan może szybko prowadzić do infekcji, odwodnienia i innych powikłań. Jakie sygnały mogą na to wskazywać? Skąd się biorą przetoki i jak wygląda ich leczenie? Przeczytaj, na co zwrócić uwagę i kiedy konieczna jest pilna pomoc medyczna.
Co to jest przetoka jelitowa?
Przetoka jelitowa to nieprawidłowy kanał, który łączy jelito z innym narządem (np. pęcherzem moczowym, pochwą, macicą), innym odcinkiem przewodu pokarmowego lub ze skórą. W zależności od jej lokalizacji i charakteru, może prowadzić do wypływania treści jelitowej w niewłaściwe miejsca, co zaburza prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego i zwiększa ryzyko zakażeń.
Niektóre przetoki są małe i powodują tylko niewielkie objawy, ale inne mogą być bardzo poważne – zwłaszcza jeśli prowadzą do dużej utraty płynów lub pojawiają się u osób osłabionych chorobą. Leczenie przetok jest trudne, często długotrwałe i wymaga indywidualnego podejścia. [1]
Rodzaje przetok jelitowych
W zależności od umiejscowienia przetoki dzieli się na:
Przetoki wewnętrzne, które łączą jelito z innym narządem wewnętrznym. Są one niewidoczne z zewnątrz i trudniejsze do rozpoznania. Najczęściej występujące to:
- przetoka odbytniczo-pochwowa (między odbytnicą a pochwą),
- przetoka krętniczo-krętnicza (między odcinkami jelita cienkiego),
- przetoka krętniczo-okrężnicza (między jelitem cienkim a grubym),
- przetoka jelitowo-pęcherzowa (między jelitem a pęcherzem moczowym),
- przetoka żołądkowo-poprzecznicza (między żołądkiem a okrężnicą),
- przetoka jelita do jamy opłucnej (rzadka, ale poważna).
Przetoki zewnętrzne wyprowadzają treść jelitową bezpośrednio na zewnątrz ciała, przez skórę. Typowym przykładem jest przetoka jelitowo-skórna, która może wystąpić np. po operacjach lub w wyniku powikłań po stanie zapalnym.
Przetoki okołoodbytnicze stanowią szczególną kategorię – to kanały pomiędzy kanałem odbytu a skórą wokół odbytu. Często są związane z przewlekłymi stanami zapalnymi, takimi jak choroba Leśniowskiego-Crohna, i wymagają specjalistycznego leczenia proktologicznego. [2,4]
Przyczyny powstawania przetok jelitowych
Najczęstszą przyczyną powstawania przetok są powikłania po operacjach w obrębie jamy brzusznej, zwłaszcza gdy dochodzi do zakażeń, rozejścia się rany lub zaburzeń gojenia. Jednak przetoki mogą również pojawić się niezależnie od zabiegu chirurgicznego.
Do głównych przyczyn należą:
- przewlekłe stany zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna),
- nowotwory jamy brzusznej naciekające na sąsiednie narządy,
- urazy jamy brzusznej,
- zakażenia i ropnie w obrębie jelit.
Czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo powstania przetoki, to m.in.:
- niedożywienie,
- zaburzenia odporności,
- operacje wykonane w trybie nagłym,
- choroby przewlekłe.
Dobre przygotowanie pacjenta do zabiegu operacyjnego (np. poprawa stanu odżywienia i wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej) może znacznie zmniejszyć ryzyko powikłań. [1]
Objawy przetoki jelitowej
Objawy zależą od rodzaju i umiejscowienia przetoki. W przypadku przetok zewnętrznych charakterystycznym objawem jest wyciek treści jelitowej przez skórę, najczęściej w obrębie brzucha. Może temu towarzyszyć zaczerwienienie, podrażnienie skóry, a nawet ból. W przypadku przetok wewnętrznych objawy są mniej oczywiste, ale mogą obejmować:
- przewlekłą gorączkę,
- postępującą utratę masy ciała,
- bóle brzucha o zmiennym nasileniu,
- osłabienie,
- zaburzenia elektrolitowe (np. skurcze mięśni, zawroty głowy).
Każdy pacjent po operacji jamy brzusznej lub z chorobami zapalnymi jelit powinien uważnie obserwować swój organizm. Niepokojące objawy należy skonsultować z lekarzem. [1,2]
Diagnostyka przetok jelitowych
Diagnostyka przetok opiera się na badaniu fizykalnym, wywiadzie oraz nowoczesnych badaniach obrazowych. Przetoki zewnętrzne są łatwiejsze do rozpoznania – widoczne są zmiany skórne i wyciek treści jelitowej. W przetokach wewnętrznych konieczne są dokładniejsze badania.
Stosowane metody diagnostyczne:
- USG jamy brzusznej,
- tomografia komputerowa (TK),
- rezonans magnetyczny,
- fistulografia (badanie kontrastowe),
- endoskopia (fistuloskopia),
- kolposkopia, cystoskopia – w zależności od lokalizacji przetoki.
Przed zabiegiem chirurgicznym przeprowadza się szczegółową ocenę, która ma na celu określenie liczby przetok, ich długości, lokalizacji oraz stanu jelita i tkanek otaczających.
Leczenie przetok jelitowych
Etap 1 – Leczenie zachowawcze
Pierwszym krokiem jest stabilizacja stanu pacjenta – wyrównanie poziomu elektrolitów, nawodnienie organizmu i poprawa stanu odżywienia. Często stosuje się żywienie dojelitowe lub pozajelitowe, aby umożliwić jelitom odpoczynek. Ten etap trwa zazwyczaj od 4 do 6 tygodni.
Etap 2 – Leczenie operacyjne
Jeśli przetoka nie ulega zamknięciu lub stan pacjenta się pogarsza, konieczna może być operacja. Celem zabiegu jest usunięcie przetoki i przywrócenie ciągłości przewodu pokarmowego. W niektórych przypadkach konieczne jest wyłonienie stomii, czyli sztucznego ujścia jelita na skórze brzucha.
Pacjent powinien być wcześniej dokładnie poinformowany o możliwości wyłonienia stomii oraz dostępnych metodach wsparcia. [3,4]
Rehabilitacja i wsparcie po operacji
Powrót do zdrowia po leczeniu przetoki wymaga czasu i zaangażowania. Obejmuje:
- ćwiczenia oddechowe i przeciwzakrzepowe,
- naukę odpowiednich pozycji ciała,
- wsparcie psychologiczne,
- naukę funkcjonowania ze stomią (jeśli została wyłoniona),
- kontynuację leczenia żywieniowego lub farmakologicznego.
Równie ważna jest obecność bliskich i specjalistyczna opieka – dzięki niej pacjent może szybciej wrócić do codziennego życia. [2]
Co po leczeniu? Kontrola i uważność
Zakończenie leczenia nie oznacza końca troski o zdrowie. W pierwszych miesiącach po terapii szczególnie ważna jest uważna obserwacja organizmu. Objawy, które powinny skłonić do konsultacji lekarskiej:
- utrzymujące się bóle brzucha,
- gorączka lub stany podgorączkowe,
- nagła utrata masy ciała,
- silne osłabienie.
Niepokojące objawy mogą być sygnałem powikłań, takich jak zakażenie lub nawrót przetoki. Szybka reakcja może zapobiec groźnym konsekwencjom, takim jak sepsa. [2]
Biblografia
- https://www.mp.pl/pacjent/choroby/165559,przetoka-jelitowa, data dostępu 08.2025.
- Sobocki J., i in., Wytyczne leczenia przetok przewodu pokarmowego. Stanowisko Grupy Ekspertów Towarzystwa Chirurgów Polskich, “Pol Przegl Chir”, 2021: 93 (4), s. 57-69.
- Ławnik A., Rehabilitacja pacjentów ze stomią jelitową, “Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu”, 2015, Tom 21, Nr 1, s. 84–87.
- Gacek L., i in., Funkcjonowanie społeczne osób w podeszłym wieku z przetoką jelitową, “Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne”, 2012; 4, s. 131-137.
